علارغم واژه ” دو قطبی ” که در نام این بیماری بکار رفته است ، لازم نیست فرد هر دو دوره افسردگی و مانیا را تجربه کند و در مواردی فرد فقط دوره های مانیا را تجربه می کند .
فاز مانیا : به مدت حداقل یک هفته و به طور مداوم ، بیمار علاوه بر خلق شدیدا سر خوش و یا عصبانی علایم زیر را نیز تجربه کند ؛
- افزایش شدید اعتماد به نفس و خود بزرگ بینی .
- پر حرفی شدید و حرف زدن سریع .
- پرش افکار ( فرد مدام موضوع صحبت خود را تغییر می دهد ) .
- حواسپرتی .
- فعالیتهای پر خطر .
- پرخشگری کلامی یا فیزیکی .
- ولخرجی شدید یا دست و دلبازی های بی مورد .
- افزایش میل جنسی .
- کاهش شدید عملکرد .
- افزایش فعالیتهای جسمی : ( فرد به طور خستگی ناپذیری کار می کند و یا مسیرهای بسیار طولانی را پیاده طی میکند) .
- کاهش نیاز به خواب : با وجود میزان بسیار کم خواب در شبانه روز ، فرد احساس سر حالی می کند .
فاز افسردگی :
- خلق افسرده به صورت احساس غمگینی و یا بی حوصلگی .
- لذت نبردن از انجام فعالیتهایی که قبلا لذت بخش بوده اند .
- کاهش یا افزایش وزن .
- پر خوابی یا کم خوابی .
- کندی حرکات یا بی قراری شدید .
- خستگی یا کاهش انرژی .
- احساس بی ارزشی و یا احساس گناه .
- کاهش تمرکز .
- افکار مکرر در مورد مرگ و یا افکار خودکشی .
اختلال دو قطبی نوع یک : فرد دوره هایی از فاز مانیا را ، با یا بدون فاز افسردگی ، تجربه می کند .
اختلال دو قطبی نوع دو : فرد دوره هایی خفیف مانیا (هایپو مانیا) را به همراه فاز افسردگی تجربه می کند.
سایر علایم و نشانه های اختلال دو قطبی:
۱- سایکوز (روانپریشی): در طول هر دو فاز، فرد ممکن است دچار هذیان گویی شود ، اعتقادات عجیبی پیدا کند و بر اساس آنها عمل کند ، به عنوان مثال بیمار در فاز مانیا اعتقاد پیدا می کند که او یک مامور مخفی است و بدلیل توانایی های زیادی که دارد برای انجام یک ماموریت سری انتخاب شده است . یا اینکه فرد دچار بدبینی شدیدی می شود ، بطور مثال اعتقاد پیدا می کند که دیگران قصد کشتن او را دارند و در غذای او سم ریخته اند . در موارد بدبینی شدید، احتمال آسیب رساندن به دیگران وجود دارد . در فاز افسردگی شدید احتمال دارد بیمار دچار احساس گناه بی مورد شود ، به عنوان مثال فرد خود را عامل بدختی در دنیا بداند . در هر دو قطب اختلال ( افسردگی و مانیا ) ، بیمار ممکن است انواع توهم ها را تجربه کند (مانند توهم شنوایی ، بینایی یا غیره )
۲- تغییرات فصلی: در نوع فصلی فرد ممکن است تغیییرات خلقی را در یک فصل خاص تجربه کند به عنوان مثال در فصل پاییز ، علائم افسردگی شخص عود کند .
۳- پس از زایمان: در این موارد مادر پس از زایمان دچار علایم افسردگی یا مانیا می شود . احتمال این نوع از بیماری در افرادی که سابقه قبلی یا خانوادگی اختلال دوقطبی را دارند بیشتر است .
در صورت عدم درمان اختلال دو قطبی پس از زایمان ، احتمال عود مجدد در بارداری و زایمان بعدی افزایش می یابد .
علل اختلال دو قطبی:
بیولوژیک : تغییرات در عملکرد و ساختار مغز ، عدم تعادل در ناقلهای شیمیایی مغز و هورمونها در مبتلایان به اختلال دو قطبی ، مشاهده شده است.
ژنتیک : احتمال بروز اختلال دو قطبی در وابستگان درجه اول افراد مبتلا ، بیشتر است .
محیط : استرس و اضطرابهای دوران کودکی ، حوادث تلخ در تمامی سنین ، مصرف مواد محرک ، مخدر و الکل در بروز این اختلال نقش دارند .
درمان:
با توجه به عوارض شدید این اختلال مانند ؛ خودکشی ، آسیب به خود و دیگران ، اختلال شدید در کار و زندگی روزمره ، مشکلات قانونی ، اختلافات شدید بین فردی ، هر چه زودتر باید درمان دارویی و غیر دارویی آغاز گردد . در مواردی که احتمال آسیب به خود و یا دیگران وجود دارد و یا در مواردی که کنترل سرپایی امکان پذیر نمی باشد ، بستری کردن بهترین اقدام است .
- درمان دارویی: داروهای متعددی مانند تثبیت کننده های خلق ، ضد افسردگی ، ضد سایکوز ، بصورت خوراکی و تزریقی وجود دارند که تحت نظر روانپزشک تجویز می گردند .
- سایر درمانها: انواع رواندرمانی حمایتی و مشاوره فردی – گروهی ، آموزش به بیمار و خانواده در مورد بیماری و نحوه بر خورد با بیمار ، در کناردرمان دارویی بسیار موثر هستند .
- شوک الکتریکی: در موارد اورژانس مانند نوع شدید ، افکار جدی خودکشی ، نوع مقاوم به درمان دارویی ، ابتلا به اختلال دو قطبی در بارداری یا شیردهی ، شوک الکتریکی بسیار موثر است
اختلال دو قطبی یا اختلال شیدایی – افسرد گی ، نوعی اختلال مغزی است که به صورت نوسانات خلقی بروز پیدا می کند . اختلال دو قطبی انواع متعدد با تعاریف متفاوتی دارد .
در اختلال دو قطبی ، فرد تغییرات خلقی شدید را به صورت دوره ای تجربه می کند . نوسانات و تغییرات خلقی در اختلال دوقطبی از نظر شدت و دوره زمانی با تغییرات خلقی روزمره ای که هر فرد در زندگی خود تجربه می کند ، متفاوت است. خلق می تواند به شدت افسرده و غمگین باشد یا خلق به طور غیر معمولی شاد ، سرحال و یا تحریک پذیر و عصبانی باشد به دوره هایی که فرد خلق افسرده را تجربه می کند فاز افسردگی و به دوره هایی که فرد خلق شدیدا سرخوش و یا عصبانی را تجربه می کند ، فاز مانیا یا شیدایی اطلاق می گردد .
تشخیص :
اختلال دو قطبی از طریق شرح حال ، معاینه فیزیکی و روانی تشخیص داده می شود .
در صورت احتمال مصرف مواد مخدر یا محرک ، شروع بیماری در کودکی یا سالمندی و یا مشاهده هر گونه نکته غیر طبیعی در معاینه بیمار ، اقدامات تشخیصی بیشتری مانند تصویر برداری مغزی یا تستهای آزمایشگاهی ضروری است .
مقالات آموزشی اختلال دوقطبی
