افکار وسواسی:
شامل افکار، تکانه و تصاویر مداوم و مکرری است که باعث اضطراب یا حالت ناخوشایندی در فرد می شود . معمولا افکار وسواسی به صورت نگرانی شدید در مورد آلودگی یا آسیب رسیدن می باشد . تصاویر وسواسی شامل تصاویر ناخوشایندی است که اکثرا مضمون های جنسی ، آلودگی یا ترسناک دارند .
تکانه های وسواسی هم می توانند به صورت تصمیم های ناگهانی برای انجام یک عمل خاص بروز کنند ، به عنوان مثال، افکار پرخاشگرانه شدید به صورت تمایل به آسیب رساندن به خود یا دیگران .

اغلب افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری متوجه می شوند که این افکار یا تصاویر ، غیر طبیعی هستند و ازهیچ منطقی پیروی نمی کنند و اکثرا تلاش می کنند این افکار مزاحم را از ذهن خود دور کنند و یا آنها را نادیده بگیرند ، اما موفق نمی شوند و یا تلاش می کنند برای خنثی کردن این نگرانیها دست به اعمالی بزنند که به این ترتیب وسواس عملی ایجاد می شود . به عنوان مثال فرد برای مقابله با افکار آلودگی مبنی بر این که دستهایش تمیز نیست ، اقدام به شستن مکرر دستها مینماید و نهایتا با تکرار این عمل فرد گرفتار وسواس شستشوی شدید می شود .

اعمال وسو اسی:
اعمال وسواسی شامل اعمال تکراری است که فرد باید به اجبار ، جهت خنثی سازی افکار وسواسی آنها را انجام دهد . این اعمال جهت کاهش استرس انجام می شوند . در اوایل انجام اعمال وسواسی باعث کاهش اضطراب فرد می شود اما در نهایت خود این اعمال استرس شدیدی ایجاد می کنند به طوریکه در موارد شدید به قدری بیمار گرفتار تکرار اعمال اجباری می شود که داشتن زندگی معمول برای فرد غیر ممکن می گردد .

شایع ترین انواع اختلالات وسواس فکری عملی :

•  آلودگی : فرد برای کاهش ترس شدید از آلودگی و یا بیماری ساعات زیادی را صرف شستن و یا تمیز کردن محیط اطراف می نماید .
•  چک کردن : فرد به دنبال داشتن شک و تردید در مورد انجام یک سری اعمال ، بصورت اجباری یک رفتار را بارها تکرار می کند . به عنوان مثال فرد شک دارد که آیا شیر گاز را بسته است یا خیر و برای رفع شک و تردید به طور مکرر شیر گاز را چک می کند .
•  منظم کردن : بعضی از افراد برای رهایی از حس ناخوشایند و اضطراب تمایل به مرتب کردن وسایل به یک ترتیب خاص دارند و به طور مداوم در حال منظم کردن اشیای اطراف خود می باشند .
•  شمارش : در این نوع ، بیماران برای کاهش اضطراب خود اقدام به شمردن بعضی از اشیاء اطراف خود می کنند . به عنوان مثال شمردن سنگفرش های خیابان .

دلایل و فاکتورهای خطر:

1. عوامل بیولوژیک : اختلال در عملکرد سیستم های مغزی به صورت افزایش فعالیت دریک سری از مناطق مغزی و کاهش فعالیت در نواحی دیگر ، عدم تعادل در ناقل های شیمایی مغز از دلایل اصلی این اختلال می باشند .
2. عوامل ژنتیک : وجود بیماری در وابستگان بیمار بخصوص بستگان درجه اول احتمال بروز این اختلال را افزایش می دهد .
3. دلایل محیطی: استرسهای زندگی ، به خصوص استرسهای دوران کودکی ، احتمال ابتلا به اختلال وسواس را افزایش می دهد . همچنین ابتلا به یک سری از عفونت های دستگاه تنفسی در دوران کودکی نیز می توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند .

اختلالات همراه :
در اغلب موارد بخصوص در موارد مزمن احتمال ابتلا به سایر اختلالات روانپزشکی از جمله موارد زیر وجود دارد :

•  سایر اختلالات اضطرابی
• اختلال افسردگی
• افکار جدی آسیب به خود و یا اقدام به خودکشی
• سوء مصرف مواد و یا الکل
• در یک سوم افراد مبتلا سابقه تیک حرکتی و یا صوتی وجود دارد بنابراین باید از طریق اخذ شرح حال و معاینه فیزیکی وجود اختلال تیک بررسی شود .
• در مواردیکه بیمار از وسواس شستشو رنج می برد به دلیل تماس زیاد با آب و مواد شوینده احتمال ابتلا به بیماری های پوستی مانند درماتیت وجود دارد .

درمان :
اختلال وسواس فکری عملی ، سیر پیشرونده ای دارد و در صورت عدم درمان بتدریج شدت آن افزایش می یابد . در این اختلال احتمال بهبود خود بخودی بسیار کم است ، بنابراین در صورت عدم درمان کامل ، عوارض شدیدی مانند : اختلال عملکرد شدید در زندگی روزمره ، کار ، تحصیل و مشکلات شدید در روابط بین فردی قابل پیش بینی می باشد .

درمان دارویی: انواع متعددی از داروها در درمان اختلال وسواسی شناخته شده اند که با توجه به شدت و مدت بیماری و اختلالات همراه به دستور پزشک تجویز می شوند در اغلب موارد درمان دارویی ترکیبی بسیار موثرتر است .
شناخت رفتار درمانی: یکی از مهمترین درمانهایی که باید در کنار درمان دارویی انجام شود ، شناخت رفتار درمانی است که به طور خلاصه شامل مواجه با موقعیت های اضطراب زا و عدم پاسخ به آنها می باشد .

درمان دارویی و شناخت رفتار درمانی باید در کنار هم انجام شوند و شرکت منظم بیمار در جلسات و انجام تکالیف در منزل جز اصلی درمان می باشد و برای پیشگیری از عود مجدد درمان به صورت طولانی مدت توصیه می شود.